Museum De Pont is in 1992 geopend uit de nalatenschap van ondernemer Jan de Pont. Een voormalige wolspinnerij van Thomas de Beer, net om de hoek van het Wilhelminapark, werd volledig herbouwd voor hedendaagse kunst. Deze blogpost is geschreven door B&B Tilburg Gust van Dijk en voor het eerst gepubliceerd op 8 februari 2018, om je zodoende wat meer uitleg te geven over dit bijzondere museum en hoe het hier tot stand is gekomen.

Museum De Pont is hét museum voor hedendaagse kunst in de stad Tilburg. De oprichter en naamgever van het museum is de jurist en ondernemer Jan de Pont (1915-1987). Kort voor zijn overlijden besloot hij dat een deel van zijn vermogen moest worden aangewend om de hedendaagse beeldende kunst te stimuleren. In uitvoering van zijn laatste wensen werd deze textielfabriek gekozen om een geheel nieuw museum voor hedendaagse kunst te worden.

Bij de opening van het museum in 1992 beschikte De Pont over 10 kunstwerken, een volle bankrekening en veel ambitie. Sindsdien zijn er jaarlijks 3 grote solopresentaties van toonaangevende hedendaagse kunstenaars in het museum te zien. Het museum streeft ernaar om na zo’n tentoonstelling minimaal één ‘sleutelwerk’ van elke kunstenaar te verwerven. Het was Hendrik Driessen die als directeur dit grote avontuur mocht leiden. De Pont heeft nu een collectie hedendaagse kunst waar elk ander museum in Nederland jaloers op zal zijn. Hendrik Driessen was verantwoordelijk voor het collectiebeleid. Die als het ware vanuit een lege doos mocht beginnen en vullen. Zodoende is het verzamelen voor Museum De Pont voor hem dromen najagen en alleen de echte meesterwerken kopen. Hij zegt dat ‘verzamelen vooral gaat om keuzes maken’ en ‘nee durven zeggen’.

In de inmiddels 25 jaar dat hij deze geweldige reis met het museum maakt, heeft hij heel vaak nee gezegd en tegelijkertijd veel gedroomd. Het resulteerde in de huidige hoog aangeschreven collectie. Een combinatie van grote namen en spannende jonge artiesten, die over 25 jaar misschien wel de volgende grote namen zijn. In de tentoonstellingen die hij de afgelopen 25 jaar voor het museum heeft gemaakt, heeft hij zich altijd gericht op één nog levende kunstenaar. Dit heeft geresulteerd in een gevarieerde collectie gedurende 25 jaar, met onder andere werken van Ai Wei Wei, Marlene Dumas, Sigmar Polke en Gerhard Richter. Het museum blijft de kunstenaars volgen en wijdt vaak jaren later nog een tentoonstelling aan dezelfde kunstenaar om de ontwikkeling van een oeuvre te laten zien. Het museum noemt dit ‘verzamelen in de diepte’ in plaats van ‘verzamelen in de breedte’.

Onderhand is De Pont een museum geworden, bekend en gerespecteerd tot ver buiten Nederland. Het museum wordt beschouwd als een van de beste, meest in het oog springende privémusea ter wereld. Zo wordt Museum De Pont nu via de kunstwebsite www.flavorwire.com gerekend tot een van de tien beste particuliere musea voor hedendaagse kunst ter wereld. Museum De Pont staat tussen musea uit steden als Parijs, Londen, Doha, Seoul en Beijing. Deze top tien, in 2018, is samengesteld door de New Yorkse journalist Paul Laster.

De intussen wereldberoemde kunstenaar Anish Kapoor had vanaf het begin een band met het museum en de eerste directeur. Met een eerste werk in een van de wolhokken tot aan deze grote spiegel Sky-Mirror op het voorplein. In de overgang van 2012-2013 was er een grote overzichtstentoonstelling van zijn werk te zien in het museum.

Ook in 2010 deed Museum De Pont een belangrijke aankoop van een werk van Kapoor. Het betreft het werk Vertigo. Dit werk, een sculptuur, is opgenomen in de vaste opstelling van het museum en verrast menig toeschouwer door zijn bijna magische werking, waarbij het de wereld werkelijk op zijn kop zet.

Het werk weerspiegelt de omgeving op een heel bijzondere manier. Als je voor het werk staat, merk je niet direct dat het een grote roestvrijstalen plaat is van bijna twee bij vijf meter. De titel van het werk, Vertigo, verwijst naar Alfred Hitchcocks psychologische thriller Vertigo uit 1958. Deze film bevat een scène die net zo verbijsterend is als dit werk van Anish Kapoor. In de filmscène raakt de acteur (James Stewart) verstrikt in hoogtevrees en staat hij hoog op een kerktoren. Hij wordt duizelig en dreigt zijn evenwicht te verliezen, de grond lijkt steeds dichterbij te komen en hij moet moeite doen om niet te vallen.

Hitchcock visualiseert dit overtuigend door in en uit te zoomen en speelt met de focus om angst op te roepen bij de toeschouwer en hem te desoriënteren. Als u de video hieronder bekijkt, krijgt u een indruk van het werk van Anish Kapoor.

In interviews is Anish Kapoor duidelijk over de cinematografische kwaliteit van zijn sterk gepolijste reflectieve werken. In Vertigo verwijst hij in de titel naar de film van Hitchcock, maar ook naar de werking van deze scène.

Door te werken met hooggepolijste reflectieve, gebogen oppervlakken doet Anish een serieuze poging om de kijker te desoriënteren door middel van vervormde reflecties. Verrassend genoeg worden de omgeving en de kijker als het ware meegezogen in het werk dat vlak voor hen lijkt op te lossen, de wereld op zijn kop te zetten of links en rechts te schakelen, zonder dat het werk van zijn plaats afwijkt. Vertigo maakte eigenlijk de weg vrij voor het latere werk Sky-mirror voor Hendrik, dat op het voorplein werd geplaatst.

Het gebouw van de voormalige wolspinnerij Thomas de Beer, overblijfsel van een veel groter fabriekscomplex, is een merkwaardige, gesloten doos die aan de buitenkant niets van het interieur onthult. De spinnerij was nog steeds in gebruik toen de nieuwe gebruikers er begin 1990 voor het eerst kwamen. Het proces van de verwerking van ruwe wol tot garen heeft de plattegrond van het complex op een zeer logische en eenvoudige manier bepaald. Door dit proces is er een karakteristieke afwisseling van ruimtes. Eerst grote wollen loodsen, dan een brede, hoge gang, een zone met kleine wollen loodsen en dan de grote hal met dakraam.

Ter illustratie, de staat waarin de fabriek zich bevond maakte het noodzakelijk om een totale renovatie en verbouwing uit te voeren. Technisch en fysiek had het gebouw alle kenmerken van een Nederlandse fabriek: functioneel en technisch aan de rand, niet meer dan de kale benodigdheden. Vandaar dat het dak en de vloer van de grote zaal volledig zijn vernieuwd en alle muren gerestaureerd. Uitgangspunt bij de renovatie en verbouwing is geweest om het karakter van het gebouw zoveel mogelijk te behouden, enerzijds vanwege de bruikbaarheid van de ruimtes, anderzijds om iets van het verleden te behouden.

In 2018 vierde het museum zijn 25-jarig bestaan met een speciale overzichtstentoonstelling ‘Weerzien’. Vijfentwintig jaar: van nergens naar een van de meest vooraanstaande musea voor hedendaagse kunst. Weerzien trad in de voetsporen van het ontstaan van deze collectie. Tegelijkertijd werd het museum uitgebreid en werd een nieuwe vleugel aan het museum toegevoegd, meer specifiek bedoeld om hedendaagse kunst te tonen die het overvloedige daglicht in de rest van het gebouw niet duldt, zoals videokunst en fotografie. Ook het museumrestaurant is opnieuw ingericht en uitgebreid.

Naast een nieuwe entree werd op het voorplein van museum De Pont een nieuw beeld geplaatst, dat al snel het meest gefotografeerde object van Tilburg werd. Sky Mirror van Anish Kapoor is geen moment hetzelfde. De beelden van de steeds veranderende luchten lopen als een film over de gebogen spiegel van Sky Mirror. Hierdoor is het een echte “eye-catcher” die bezoekers van het museum al bij binnenkomst verrast.

De leiding van het museum is inmiddels in handen gekomen van de in 2019 aangetreden nieuwe directeur Martijn van Nieuwenhuyzen: “Ik heb het altijd in mijn hoofd gehad: als de directeursfunctie bij De Pont vrijkomt, dan wat ik wil doen”. Martijn van Nieuwenhuyzen, sinds 1995 conservator van het Stedelijk Museum, is per 26 augustus 2019 de nieuwe directeur van museum De Pont.

Kijk voor het actuele programma op de website van museum De Pont. Na de Covid-19 lockdown heropende het museum op 2 juni 2020.

Bij een verblijf van meerdere dagen in Tilburg mag een bezoek aan deze bijzondere plek met een eigentijds verhaal over hedendaagse kunst niet ontbreken.